Het was in maart van dit jaar dat ik door de molenaars van Elspeet gevraagd werd om hun team te komen versterken. Het besluit was snel genomen en het werd een warm welkom. Het is toch immers als molenaar geweldig om met zo’n monumentaal werktuig te mogen draaien.
Voor Veluwse begrippen een wel bijzondere molen die goede maar ook slechte tijden gekend heeft. Uit pure interesse ben ik maar eens op zoek gegaan naar informatie over het verleden van molen De Hoop. We maken een reisje door de tijd.
In het gemeente archief van Barneveld ligt een document waarin de molen van Elspeet al in 1564 wordt genoemd. Het gaat hier dan wel om de voorganger van de huidige molen, een standerd molen voor het malen van graan. Molens bleven vroeger vaak heel lang in een zelfde familie zo ook deze. Dan duikt er opeens een oude advertentie op van februari 1847, waarin molen De Hoop (want zo heette die toen ook al) te koop wordt aangeboden, inclusief twee woonhuizen en negen bunder grond. Na wat wisselingen van eigenaren komt in 1884 de molen in handen van de familie Smink. Bij veel Elspeters zeker geen onbekenden. In 1892 zet schilder Gabriël de standermolen op het doek en geeft een goed beeld uit die tijd. In maart 1893 brandt de molen door onbekende oorzaak geheel af en zit Elspeet zonder, maar niet voor lang. Er wordt een afgedankte molen aangekocht en verplaatst naar Elspeet. Lang werd er gedacht dat het om een Zaanse molen ging, maar onderzoek wees uit dat het een Zuid-Hollandse poldermolen uit Wateringen was. Gebouwd in 1847 samen met nog twee anderen vormden ze een molen drie gang, voor de bemaling van de Nieuw Wateringveldsche polder. Door blikseminslag tijdens hevig noodweer brandde in 1887 de bovenmolen af en kwam er een stoomgemaal voor in de plaats. De twee overgebleven molens werden voor sloop te koop aangeboden. In 1893 verhuisde de middelmolen naar Deurne (Br) en staat daar nu nog als de Maria-Antoinette. In 1894 verhuisd ook de ondermolen en komt dus naar Elspeet. Met wat aanpassingen wordt hier van een poldermolen een korenmolen gemaakt.
De zwart-wit foto’s uit de begin jaren laten een veelal werkende molen zien, met de zeilen op de wieken en bij de invaart boerenkarren met zakken graan of meel. Gaandeweg de tijd zien we dat de molen wat aftakelt en staat op een gegeven moment maar met een half wiekenkruis. Volgens een mooie pentekening van Jan Poortenaar zien we rond de jaren ’30 weer een werkende molen. Het grote kas/ klantenboek wat nog in de molen ligt en bijgehouden is vanaf 1935 staat vol bestellingen. Het gaat de molen dan blijkbaar weer goed. De laatste bladzijde van dit boek dateren uit begin 1940, de oorlog breekt uit. Na de oorlog is het niet weer echt tot bloei gekomen met de molen. Een forse opknapbeurt in 1961 moet daar verandering in brengen en krijgt de molen ook de zgn. fokwieken (met dit wieksysteem draait de molen beter en heeft meer trekkracht) De Hoop staat er weer keurig bij zoals we zien op foto’s uit die tijd. Als er tien jaar later weer gerestaureerd wordt, raken molenaar en molenmaker in onmin over het geleverde werk.
Vanaf die tijd wordt en nog maar zelden gedraaid en niet meer gemalen. In 1978 valt dan voorgoed het doek. In de ruim dertig jaren die dan verstrijken verandert langzaam maar zeker De Hoop in een puinhoop en wordt het een “spookmolen” zoals laatst iemand tegen me zei. Het omliggend terrein krijgt meer het imago van een stortplaats dan van een molenerf. De vele pogingen die destijds zijn gedaan om de molen van de ondergang te redden draaiden op niets uit. Maar dan, als er zich in 2006 een nieuwe eigenaar meldt met grootse plannen tot volledig herstel, ziet het er allemaal weer hoopvol uit. het duurt dan nog zo’n vier jaar voordat er daadwerkelijk begonnen kon worden met de restauratie. Eerst wordt het gehele terrein opgeruimd en in november 2010 het oude wiekenkruis verwijderd en tilt een grote kraan de kap van de molen af. Uitgangspunt is dat de molen weer zoveel mogelijk de uitstraling krijgt van de beginjaren in Elspeet. Drie-en-een-half jaar wordt er gewerkt aan molen en molenerf als uiteindelijk in mei 2013 de klus klaar is en De Hoop haar wieken weer kan laten draaien.
Bent u nieuwsgierig geworden: elke woensdag en zaterdag staan de deuren van de molen open en draaien de wieken als er voldoende wind is.
U bent van harte welkom!!
