Voor 1612 had de Elspeetse Dorpskerk reeds een luidklok. Dit kleine klokje werd voor ’54 verkocht om onbekende reden. In ieder geval had men van Garrit Janszon Mou en Andries Petersen een gift gekregen voor een nieuwe klok. De naam Mou, inmiddels voorzien van een w, is later een begrip geworden in Elspeet. De hoogte van de gift is onbekend. Dat wilden de gevers waarschijnlijk niet aan de grote klok hangen. Wel weten we de prijs van vervoer en ophanging. Dat was 64 gulden. Minus de 54 ontvangen guldens kostte het de gemeente derhalve 10 gulden. Hendrik van Meurs goot de klok. Dat heeft hij trouwens voor vele kerkgebouwen gedaan. Trouwens ook carillons vervaardigde hij. O.a. voor de Oude kerk van Amsterdam.
In 1650 was het Rutgerus van Eibergen, die destijds Elspeet diende als predikant, maar liefst twee klokken aan de toren schonk. De opdracht werd gegund aan de firma Hemony. Dat was destijds het neusje van de zalm. Gedurende de Dertig jarige oorlog die duurde van 1618 tot 1648 trokken ze door heel Europa om klokken en… kanonnen te gieten. Dat de gebroeders Hemony niet protestant waren maar Rooms Katholiek maakte voor de dominee niet uit. Het ging om de kwaliteit van de klokken. En die was verzekerd. In de Nieuwe kerk van Delft, de Sint Jan van Gouda, de Westerkerk van Amsterdam, de Martinitoren te Groningen en de Dom van Utrecht functioneren ze nog steeds.
Vanaf 1650 hangen er dus drie klokken in de Elspeetse toren van de oude Dorpskerk. Toen na een kerkdienst in 1790 de toren instortte –waarbij gelukkig geen persoonlijke ongelukken voordeden- zwegen de klokken enige tijd. De werkeloosheid van de klokken duurde niet lang. Daarna konden ze zelfs hun klanken nog verder laten horen want de toren werd aanzienlijk verhoogd.
Even ging het er op lijken dat de klokken definitief het zwijgen werd opgelegd. Dat was gedurende de Tweede Wereldoorlog. In dagen van oorlog is het namelijk niet ongewoon om kerkklokken om te smelten tot kanonnen. De geuzen deden dit tijdens de Tachtig jarige oorlog, de Fransen deden het een eeuw later ook terwijl tijdens de Russische revolutie hetzelfde gebeurde.
Op 20 april 1940, enkele weken voor de invasie had minister Bolkenstein van kunst en wetenschappen een smeekschrift in allerlei kerktorens laten ophangen met het verzoek de klokken voorzien van een M te sparen. M stond voor monumentaal. Blijkbaar voelde de minister al aan dat de Nederlandse neutraliteit wel eens geschonden zou kunnen worden. In veel plaatsen lapte rijkscommissaris Seys Inquart dit aan zijn laars en werden ook monumentale klokken naar beneden gehaald. In Elspeet, waar het smeekschrift van minister Bolkenstein nog steeds in de toren hangt zijn de klokken gespaard gebleven.
Iemand merkte eens op: ‘Die met kerkklokken schiet, wint de oorlog niet’. Zo was het ook. We mogen inmiddels reeds tachtig jaar in vrijheid leven.
Ongestoord kunnen we de klokken van tijd tot tijd horen. Voor aanvang van de kerkdienst terwijl een van de drie de tijd aangeeft. De kleinste klok luidt bij het aankondigen van een sterfgeval of bij een begrafenis. Wanneer een vrouw is overleden kleppert het klokje tweemaal twaalf keer. Bij een manspersoon drie maal twaalf keer. Vervolgens luiden de twee groteren. Vroeger meende men daardoor de boze geesten weg te kunnen jagen. Vandaag is het uit respect voor de gestorvene maar niet minder om in herinnering te brengen dat we moeten beseffen niet altijd op deze wereld te zijn en ons voor te bereiden voor de eeuwigheid. Ook luidt de kleine klok na twaalf uur in de middag. Dat was vanouds om op te roepen tot het middaggebed. Tot ongeveer een eeuw geleden gebeurde dat ook ’s morgens om acht uur en ’s avonds om acht uur. De belangrijkste taak van de luidklokken is echter om op te roepen naar de kerk te gaan. Het is alsof ze roepen ‘Kom! Kom!’ U gaat aan die lokstem toch niet voorbij?
